Het is een vraag die de gemoederen al lange tijd bezig houdt: waren de bezorgers van bezorgdienst Deliveroo werkzaam als zzp'ers (zoals Deliveroo beweert) of waren zij eigenlijk werkzaam op basis van een arbeidsovereenkomst. Het Gerechtshof Amsterdam oordeelde eerde dat laatste. Inmiddels heeft het hoogste rechtssprekende orgaan van ons land (de Hoge Raad; zie #VaktaalVrijdag ;-)) zich uitgelaten over die vraag.
Waarom is de vraag relevant?
De lezer met wat minder interesse voor juridisch 'geneuzel', zal zich misschien allereerst afvragen 'who cares?'. Het antwoord op die vraag is echter wel degelijk héél relevant.
Voor mensen die werken op basis van een arbeidsovereenkomst gelden andere rechten en plichten dan voor mensen die werken op basis van een overeenkomst van opdracht (zzp'ers). Zo kan een werkgever een werknemer bepaalde instructies geven en regels opleggen, terwijl een zzp'er meer vrijheid heeft in het indelen van de werkzaamheden. Aan de andere kant genieten mensen die werken op basis van een arbeidsovereenkomst, op basis van de wet meer bescherming, bijvoorbeeld op het gebied van loon, ziekte en het vangnet in geval van werkloosheid. Daarnaast is op veel arbeidsovereenkomsten een cao van toepassing en bouwen veel werknemers via een pensioenfonds pensioen op. Al deze 'vanzelfsprekendheden' heeft een zzp'er, die werkt op basis van een overeenkomst van opdracht, in beginsel niet. De naam zegt het al: hij is zelfstandige. Hij moet zelf zorg dragen voor een inkomensvoorziening bij ziekte en pensioen en ook in geval van verlies van werk is er geen automatisch vangnet. Het (uur)tarief dat een zelfstandige krijgt, lijkt vaak hoger dan dat van een werknemer, maar vergeet niet dat de zelfstandige hier nog allerlei afdrachten van moet doen.
Het komt regelmatig voor dat mensen die een overeenkomst van opdracht krijgen aangeboden, zich echter niet bewust zijn van het feit dat zij allerlei zaken zelf moeten regelen, die in geval van een arbeidsovereenkomst door de werkgever worden geregeld. Het hoge tarief en de vrijheid lijken daardoor aantrekkelijk, maar men is niet bedacht op wat daar tegenover staat. Zo ook in de zaak Deliveroo, aldus de vakbond.
De zaak Deliveroo
Deliveroo is een bedrijf dat zich bezig houdt met het bezorgen van maaltijden. Met de maaltijdbezorgers sloot Deliveroo een overeenkomst die zij omschreven als 'overeenkomst van opdracht' en zij merkten de bezorgers dus aan als zzp'ers en niet als werknemers. De vakbond, die opkomt voor de rechten van werknemers, vond de omschrijving die Deliveroo aan de overeenkomsten gaf niet juist en stelde dat in feite 'gewoon' sprake was van een arbeidsovereenkomst.
Ter onderbouwing van deze conclusie stelde de vakbond dat de bezorgers in feite wel degelijk moesten luisteren naar instructies van Deliveroo en dat zij eigenlijk helemaal niet zo vrij waren om zich te laten vervangen door anderen. De vakbond stelde dat hun werkzaamheden er precies zo uit zagen als ze eruit zouden zien indien de overeenkomst de titel 'arbeidsovereenkomst' zou hebben gehad. Er is dan geen sprake van echte zelfstandigheid, maar van schijnzelfstandigheid, aldus de vakbond.
Het oordeel van de Hoge Raad
De Hoge Raad heeft de eerdere uitspraak van het Gerechtshof bevestigd. Vast staat nu dat de maaltijdbezorgers van Deliveroo werkzaam waren op basis van een arbeidsovereenkomst en niet als zzp'er. De wet bepaalt dat sprake is van een arbeidsovereenkomst indien de samenwerking aan de navolgende 4 voorwaarden voldoet:
de persoon in kwestie moet zelf arbeid verrichten;
waarvoor hij loon betaald krijgt;
er is sprake van een gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer;
dit alles gebeurt gedurende een zekere tijd.
Het maakt daarbij niet uit welke titel partijen geven aan de overeenkomst. Er wordt gekeken naar hoe er in de praktijk daadwerkelijk wordt gewerkt.
In de Deliveroo zaak licht de Hoge Raad toe dat bij beantwoording van bovenstaande vragen álle omstandigheden van het geval meewegen. Het Gerechtshof heeft al die omstandigheden beoordeeld en geconcludeerd dat geen sprake is van zelfstandigheid, maar van een arbeidsovereenkomst. Volgens de Hoge Raad heeft het Gerechtshof dat goed beoordeeld.
Gevolg van de uitspraak
Deliveroo is sinds 30 november 2022 niet meer in Nederland actief. Toch kan de uitspraak voor hen nog gevolgen hebben. Nu namelijk vast staat dat sprake was van een arbeidsovereenkomst, kan aan Deliveroo (die dan werkgever is) alsnog de verplichting worden opgelegd om sociale premies en pensioenpremies voor de werknemers te voldoen. Dit kan gaan om grote bedragen.
Ook voor andere bedrijven die (denken te) werken met zzp'ers kan deze uitspraak grote gevolgen hebben. Andere bedrijven waren weliswaar geen partij bij deze zaak, maar gezien de beslissing van de Hoge Raad zou het voor die bedrijven wel verstandig zijn hun overeenkomsten eens goed tegen het licht te houden. Het is raadzaam kritisch te bekijken of de samenwerking wel écht als overeenkomst van opdracht wordt gezien of dat mogelijk toch sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Tegelijkertijd legt de Hoge Raad de bal bij de wetgever. Het is duidelijk er al jarenlang onduidelijkheid is over de vraag wanneer iemand als zzp'er mag werken en wanneer het feitelijk een arbeidsovereenkomst is. Men had gehoopt dat de Hoge Raad nieuwe of duidelijkere maatstaven zou geven ter beantwoording van die vraag. De Hoge Raad doet dat echter niet en geeft aan dat het onderwerp de aandacht heeft van de wetgever. Ongetwijfeld: to be continued dus!
Zet de uitspraak jou aan het denken over de vorm waarin je met mensen samenwerkt? Schroom dan niet om contact op te nemen!
