Het was me het dagje wel gisteren: aan het begin van de dag gold er een avondklok. Rond elven, na een uitspraak van de rechter, niet meer en 's avonds nét voor negenen tóch weer wel. Ik kan me voorstellen dat je door de bomen het bos niet meer ziet en dat je je vooral afvraagt: hoe kan dit?! Ik leg het je uit in dit blog.
De uitspraak van de voorzieningenrechter
Het begon gisterochtend allemaal met de uitspraak van de voorzieningenrechter Den Haag. Deze oordeelde dat de avondklok per direct buiten werking diende te worden gesteld, omdat hij onwettig was ingesteld.
De avondklok is namelijk ingesteld op basis van een bijzondere wet (Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). Volgens deze wet mag het kabinet in noodgevallen regels invoeren zonder daartoe eerst het wetgevingstraject via de Eerste en Tweede Kamer te volgen. Volgens de rechtbank was er van een dergelijke noodsituatie en spoedeisendheid geen sprake met de invoering van de avondklok. De Wbbg geldt bijvoorbeeld voor een dijkdoorbraak, aldus de rechter. Maar een dergelijke spoed was er met de invoering van de avondklok niet. De wijze waarop de avondklok is ingesteld, is daardoor onwettig.
Daarnaast stelt de rechtbank dat de Staat niet duidelijk heeft gemaakt wat het effect van de avondklok is. Gelijk met het instellen daarvan, is immers de regeling ingevoerd dat je maximaal één persoon per dag mag ontvangen. De Staat heeft ten onrechte geen onderscheid gemaakt in het effect van beide maatregelen afzonderlijk. Dat vertekent het beeld over het nut en de noodzaak van de avondklok en maakt de stelling van de Staat dat een avondklok onvermijdelijk is minst genomen discutabel en ook niet erg overtuigend gemotiveerd, aldus de rechtbank.
De Staat gaat in hoger beroep
Nog diezelfde middag heeft de Staat hoger beroep aangetekend tegen deze beslissing van de voorzieningenrechter. Dit betekent dat zij het niet eens zijn met de uitspraak en dat zij aan een "hogere" rechter (het Gerechtshof) vragen om de zaak nogmaals te bekijken. Het Gerechtshof heeft de behandeling van het hoger beroep bepaald op aanstaande vrijdag, 19 februari 2021.
Maar waarom dan tóch gistermiddag om 16:00 uur nog een zitting?
Het schorsingsincident
Nu de behandeling van het hoger beroep "pas" a.s. vrijdag plaatsvindt en de uitspraak van de voorzieningenrechter direct gold en hoger beroep geen schorsende werking heeft, zou dat betekenen dat er tussen gisteravond en de uitspraak in hoger beroep (vrijdag of wellicht enkele dagen na vrijdag) géén avondklok zou gelden. Dit achtte de Staat onwenselijk en wilde zij voorkomen.
De Staat heeft daarom in de hoger beroepsprocedure een zogenaamd schorsingsincident ingesteld. Dit betekent dat zij het Gerechtshof heeft gevraagd de uitspraak van de eerste rechter te schorsen totdat de rechter in hoger beroep uitspraak heeft gedaan (a.s. vrijdag of kort daarna). De behandeling van dit schorsingsincident vond gistermiddag om 16:00 uur plaats.
Het wrakingsverzoek
Daarmee bleek de soap echter nog niet af: tijdens de behandeling van het schorsingsincident werd het Gerechtshof door de actiegroep Viruswaarheid gewraakt. Zo'n wrakingsverzoek kun je doen, indien je twijfelt aan de onpartijdigheid van een rechter. In casu werd de jurist van de actiegroep Viruswaarheid, Jeroen Pols, het woord ontnomen omdat de voorzitter van het hof vond dat de communicatie enkel via de advocaat moest lopen. Pols vond het daarnaast zeer opvallend dat het hof binnen zo'n korte tijd al bijeen kon komen. Dat neigde volgens hem naar politieke beïnvloeding. Dit waren voor de actiegroep twee van de redenen voor wraking.
Door de zogenaamde wrakingskamer wordt dan vervolgens eerst het wrakingsverzoek behandeld, voordat verder wordt gegaan met de inhoudelijke behandeling van het schorsingsincident. De wrakingskamer wees het wrakingsverzoek af. Volgens haar was er geen sprake van vooringenomenheid van het Gerechtshof.
Beslissing op het schorsingsincident
Afijn: eenmaal op het wrakingsverzoek beslist, kon het aanvankelijk samengestelde Hof zich buigen over de vraag of de beslissing van de voorzieningenrechter moet worden geschorst tot de uitspraak in hoger beroep.
Het Gerechtshof oordeelde uiteindelijk dat het belang van de Staat bij schorsing van de uitspraak groter was dan het belang van de actiegroep Viruswaarheid tegen schorsing. Zij wilde bovendien een jojo-effect van wel een avondklok, geen avondklok voorkomen. De uitspraak van de voorzieningenrechter is dus geschorst, totdat in hoger beroep uitspraak is gedaan (waarschijnlijk a.s. vrijdag of kort daarna). Dit betekent dat de avondklok in elk geval tot dat moment wél geldt.
Nieuwe spoedwet
Ondertussen zit ook de politiek niet stil. Zij lijken zich er toch op voor te bereiden dat de avondklok alleen kan gelden als het juiste (wetgevings)traject wordt gevolgd. Het kabinet stuurt daarom vandaag nog een spoedwet over de avondklok naar de Tweede Kamer. Deze spoedwet is gisteravond, de avond van de uitspraak over het schorsingsincident, al ondertekend door de Koning. Nu is het eerst aan de Tweede Kamer om te debatteren over het wetsvoorstel en vervolgens moet het voorstel nog langs de Eerste Kamer.
Het kabinet hoopt hiermee te bewerkstelligen dat er een alternatief ligt, indien het Gerechtshof a.s. vrijdag hetzelfde oordeelt als de voorzieningenrechter en derhalve handhaaft dat de avondklok buiten werking dient te worden gesteld.
Hopelijk heb ik je met dit blog een begrijpelijk inzicht kunnen geven in de wirwar van rechtspraak en politiek. Zonder twijfel: to be continued.....
